ବଣ ଓ ବଣି
ଦେଖିଲା କୁନା ମହୁଲ ଡାଳେ
ବସିଛି ଏକ ବଣି,
ଝଡ଼ୁଛି ଯେତେ ମହୁଲ ଫୁଲ
ହିସାବ କରେ ଗଣି।
ଡାକିଲା କୁନା କିଆଁଲୋ ବଣି
ଘଷୁଛୁ ଥଣ୍ଟ ଡାଳେ?
ଆ’ ମୋ’ ପାଶେ ଖାଇବୁ ଯେବେ
ମିଠା ପିଜୁଳି ଫାଳେ।
ସୁନାର ଏକ ପଞ୍ଜୁରି ଗଢ଼ି
ଆଣିବେ ବାପା ମୋର,
ମାଆଠୁ ମାଗି ଦେବିଲୋ ତୋତେ
କଦଳୀ, ଛେନା, ସର।
ସୁନା ଗିନାରେ ଦେବି ମୁଁ ପାଣି
ରୁପା ଥାଳିରେ ଭାତ,
ବୁଲାଇ ନେବି ମେଳାକୁ ତୋତେ
ଦେଖିବୁ କେତେ ଯାତ।
କହିଲା ବଣି କୁନା ଭାଇନା,
କହିଲ ସତ ଏକା,
ମନରେ ତୁମ ଶରଧା ଥାଉ
ନିଇତି ହେବ ଦେଖା।
ଗଛରୁ ଗଛ ଉଡ଼ି ଉଡ଼ିକା
ପାଉଛି କେତେ ସୁଖ,
ଆକାଶେ ଥାଇ ଦେଖଇ ମୁହିଁ
ଜହ୍ନମାମୁର ମୁଖ।
ବୁଲୁଛି ଖାଇ ବଣର ଫଳ
କେତେ ଯେ ମିଠା କୋଳି
ଗଛର ଡାଳେ ପବନ ତାଳେ
ଖେଳଇ ମୁହିଁ ଦୋଳି।
ମନ ଆନନ୍ଦେ ଉଡ଼ି ବୁଲଇ
ଖୁସିରେ ଗାଏ ଗୀତ
ନ ମାନେ ଝଡ଼ି, ବରଷା ଖରା
ନ ମାନେ ପୁଣି ଶୀତ।
କୁନା ଭାଇନା ସୁନା ପଞ୍ଜୁରି
ଦେବକି ସେଇ ସୁଖ,
ପର ଅଧୀନ ବନ୍ଦୀ ଜୀବନ
ଅଟଇ ବଡ଼ ଦୁଃଖ।
ଲୋଡ଼ା ନାହିଁ ମୋ ସୁନା ପଞ୍ଜୁରି
ରୁପା ଥାଳିର ଭାତ,
ଗଛର ଡାଳ ସରଗ ମୋର
ବଣ ପରା ମୋ’ ମିତ।
ଆସ ଜାଣିବା କେତୋଟି ନୂଆ ଶବ୍ଦ
Odia Word | Odia Meaning | Hindi Word | Hindi Meaning | English Word |
ବଣ (Bana) | ଜଙ୍ଗଲ | वन (Van) | जंगल | Forest |
ବଣି (Bani) | ପକ୍ଷୀ | पक्षी (Pakshi) | पक्षी | Bird |
କୁନା (Kuna) | ଛୋଟ ଝିଅ | कन्या (Kanya) | छोटी लड़की | Little Girl |
ମହୁଲ (Mahula) | ମହୁଆ ଫୁଲ | महुआ (Mahua) | महुआ का फूल | Mahua |
ଡାଳେ (Dale) | ଡାଳରେ | डाल पर (Daal par) | टहनी पर | On the Branch |
ଝଡ଼ୁଛି (Jhaduchi) | ଝାଡ଼ୁଛି | झड़ रहा है (Jhad raha hai) | गिर रहा है | Falling |
ହିସାବ (Hisaba) | ଗଣନା | हिसाब (Hisaab) | गणना | Calculation |
ଗଣି (Gani) | ଗଣୁଛି | गिनती (Ginti) | गिनना | Counting |
କିଆଁଲୋ (Kianlo) | କାହିଁକି | क्यों (Kyon) | क्यों | Why |
ଥଣ୍ଟ (Thanta) | ଚଞ୍ଚୁ | चोंच (Chonch) | चोंच | Beak |
ଘଷୁଛୁ (Ghasuchu) | ଘଷୁଛି | रगड़ रहा है (Ragad raha hai) | रगड़ना | Rubbing |
ପିଜୁଳି (Pijuli) | ପିଜୁଳି ଫଳ | पीजुली (Pijuli) | एक प्रकार का फल | Pijuli |
ଫାଳେ (Phale) | ଖଣ୍ଡେ | टुकड़े में (Tukde mein) | टुकड़े में | In Pieces |
ସୁନା (Suna) | ସୁନା | सोना (Sona) | सोना | Gold |
ପଞ୍ଜୁରି (Panjuri) | ପଞ୍ଜରା | पिंजरा (Pinjra) | पिंजरा | Cage |
ଗଢ଼ି (Gadhi) | ତିଆରି କରି | बनाना (Banana) | बनाना | Make |
କଦଳୀ (Kadali) | କଦଳୀ | केला (Kela) | केला | Banana |
ଛେନା (Chhena) | ଛେନା | छेना (Chhena) | छेना | Cottage Cheese |
ସର (Sara) | ଦୁଧର ସର | मलाई (Malai) | मलाई | Cream |
ଗିନା (Gina) | ପାତ୍ର | गिलास (Gilaas) | गिलास | Glass |
ରୁପା (Rupa) | ରୁପା | चांदी (Chandi) | चांदी | Silver |
ଥାଳି (Thali) | ଥାଳି | थाली (Thali) | थाली | Plate |
ମେଳା (Mela) | ମେଳା | मेला (Mela) | मेला | Fair |
ଯାତ (Jata) | ଉତ୍ସବ | उत्सव (Utsav) | उत्सव | Festival |
ଭାଇନା (Bhaina) | ବୋହୂ | बहन (Behen) | बहन | Sister |
ଶରଧା (Saradha) | ଶ୍ରଦ୍ଧା | श्रद्धा (Shraddha) | श्रद्धा | Faith |
ଆକାଶେ (Akashe) | ଆକାଶରେ | आकाश में (Aakaash mein) | आकाश में | In the Sky |
ଜହ୍ନ (Jahna) | ଚନ୍ଦ୍ର | चंद्रमा (Chandrama) | चंद्रमा | Moon |
ମାମୁ (Mamu) | ମାମୁ | मामा (Mama) | मामा | Maternal Uncle |
କୋଳି (Koli) | ଫଳ | फल (Phal) | फल | Fruit |
ପବନ (Pabana) | ପବନ | पवन (Pawan) | हवा | Wind |
ତାଳେ (Tale) | ତାଳେ | ताल में (Taal mein) | ताल में | In Rhythm |
ଦୋଳି (Dolli) | ଦୋଳା | डोली (Doli) | डोली | Swing |
ଖୁସି (Khusi) | ଆନନ୍ଦ | खुशी (Khushi) | खुशी | Happiness |
ଗୀତ (Gita) | ଗୀତ | गीत (Geet) | गीत | Song |
ଝଡ଼ି (Jhadi) | ଝଡ଼ | तूफान (Toofan) | तूफान | Storm |
ବରଷା (Barasa) | ବର୍ଷା | बारिश (Baarish) | बारिश | Rain |
ଖରା (Khara) | ଗ୍ରୀଷ୍ମ | गर्मी (Garmi) | गर्मी | Heat |
ଶୀତ (Shita) | ଶୀତ | सर्दी (Sardi) | सर्दी | Cold |
ଅଧୀନ (Adhina) | ଅଧୀନ | अधीन (Adheen) | अधीन | Under Control |
ବନ୍ଦୀ (Bandi) | ବନ୍ଦୀ | बंदी (Bandi) | कैदी | Captive |
ଜୀବନ (Jibana) | ଜୀବନ | जीवन (Jeevan) | जीवन | Life |
ଦୁଃଖ (Dukha) | ଦୁଃଖ | दुख (Dukh) | दुख | Sorrow |
ଲୋଡ଼ା (Loda) | ଆବଶ୍ୟକତା | जरूरत (Zarurat) | जरूरत | Need |
ସରଗ (Saraga) | ସ୍ଵର୍ଗ | स्वर्ग (Swarg) | स्वर्ग | Heaven |
ମିତ (Mita) | ମିତ୍ର | मित्र (Mitra) | मित्र | Friend |
ସାରାଂଶ
ଏହି କବିତାଟି ଏକ ଅବୋଧ ବାଳିକା କୁନା ଓ ଏକ ମୁକ୍ତ ବଣି (ପକ୍ଷୀ) ମଧ୍ୟରେ କଥୋପକଥନକୁ ଚିତ୍ରଣ କରେ, ଯେଉଁଠାରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଓ ବନ୍ଦୀତ୍ୱର ମୂଲ୍ୟ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି। କୁନା ମହୁଲ ଗଛରେ ବସିଥିବା ବଣିକୁ ଦେଖେ ଏବଂ ତାକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇ ତା’ ସାଙ୍ଗରେ ରହିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ କରେ। ସେ ବଣିକୁ ମିଠା ପିଜୁଳି, ସୁନାର ପଞ୍ଜୁରି, କଦଳୀ, ଛେନା, ସର, ରୁପା ଥାଳିରେ ଭାତ, ଓ ମେଳା ଦେଖାଇବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦିଏ। କିନ୍ତୁ ବଣି ଏହି ପ୍ରଲୋଭନକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରେ ଏବଂ ନିଜର ସ୍ୱାଧୀନତାର ମହତ୍ତ୍ୱ ବର୍ଣ୍ଣନା କରେ।
ବଣି କହେ ଯେ ସେ ଗଛରୁ ଗଛକୁ ଉଡ଼ି, ବଣର ଫଳ ଖାଇ, ପବନରେ ଦୋଳି, ଆକାଶରେ ଜହ୍ନମାମୁଙ୍କୁ ଦେଖି ଓ ଗୀତ ଗାଇ ଅସୀମ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରେ। ସେ ଝଡ଼, ବର୍ଷା, ଖରା, ଶୀତ କିଛି ମାନେ ନାହିଁ। ବଣି କୁନାକୁ ବୁଝାଏ ଯେ ସୁନାର ପଞ୍ଜୁରି ବା ରୁପା ଥାଳିରେ ଭାତ ତା’ ପାଇଁ ବଣର ସ୍ୱାଧୀନତା ଅପେକ୍ଷା ମୂଲ୍ୟହୀନ। ସେ କହେ ଯେ ପରାଧୀନ ଜୀବନ ଏକ ମହାନ ଦୁଃଖ, କିନ୍ତୁ ବଣରେ ଗଛର ଡାଳ ତା’ ପାଇଁ ସ୍ୱର୍ଗ ଓ ବଣ ତା’ର ସଖା। କବିତାଟି ସ୍ୱାଧୀନତାର ମୂଲ୍ୟ ଓ ଭୌତିକ ସମ୍ପଦର ଅସାରତାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ଉପସ୍ଥାପନ କରେ।
सारांश
यह कविता एक मासूम लड़की कुना और एक स्वतंत्र बनी (पक्षी) के बीच संवाद को चित्रित करती है, जिसमें स्वतंत्रता और बंधन के मूल्य की तुलना की गई है। कुना एक महुआ के पेड़ पर बैठी बनी को देखती है और उसे लुभावने प्रस्तावों के साथ अपने पास रहने के लिए आमंत्रित करती है। वह बनी को मीठे अमरूद, सोने का पिंजरा, केला, छेना, सर (दूध), चाँदी के थाल में भात और मेला दिखाने का वादा करती है। लेकिन बनी इन प्रलोभनों को ठुकरा देती है और अपनी स्वतंत्रता का महत्त्व बताती है।
बनी कहती है कि वह पेड़ से पेड़ पर उड़कर, जंगल के फल खाकर, हवा में झूलकर, आकाश में चाँद को देखकर और गीत गाकर असीम आनंद प्राप्त करती है। वह तूफान, बारिश, गर्मी या सर्दी की परवाह नहीं करती। बनी कुना को समझाती है कि सोने का पिंजरा या चाँदी के थाल में भात जंगल की स्वतंत्रता की तुलना में मूल्यहीन है। वह कहती है कि पराधीन जीवन सबसे बड़ा दुख है, जबकि जंगल के पेड़ों की डालें उसके लिए स्वर्ग और जंगल उसका मित्र है। कविता स्वतंत्रता के मूल्य और भौतिक संपत्ति की क्षणभंगुरता को खूबसूरती से प्रस्तुत करती है।
Summary
This poem portrays a conversation between a naive girl named Kuna and a free-spirited bird (Bani) perched on a mahua tree, contrasting the value of freedom with the constraints of captivity. Kuna sees the bird and invites it to stay with her, offering enticing promises such as sweet mahua juice, a golden cage, bananas, chhena, milk, rice served on a silver plate, and a chance to visit a fair. However, the bird rejects these temptations and eloquently describes the joy of its freedom.
The bird explains that it finds boundless happiness flying from tree to tree, eating wild fruits, swinging in the breeze, gazing at the moon in the sky, and singing songs. It remains unperturbed by storms, rain, heat, or cold. The bird tells Kuna that material possessions like a golden cage or rice on a silver plate pale in comparison to the freedom of the forest. It emphasizes that a life of captivity is a great sorrow, while the branches of trees are its heaven, and the forest is its friend. The poem beautifully underscores the priceless value of freedom and the fleeting allure of material wealth.
ଅଭ୍ୟାସ
୧. ଆସ କବିତାରୁ ଖୋଜି କହିବା।
(କ) କିଏ ମହୁଲ ଫୁଲକୁ ଗଣୁଥିଲା?
ଉତ୍ତର – କୁନା ମହୁଲ ଫୁଲକୁ ଗଣୁଥିଲା।
(ଖ) ବଣି ଗଛ ଡାଳରେ ଥଣ୍ଟ ଘଷୁଥିବାବେଳେ କୁନା ତାକୁ କ’ଣ କହିଲା?
ଉତ୍ତର – କୁନା ବଣିକୁ ମିଠା ପିଜୁଳି ଖୁଆଇବା, ସୁନା ପଞ୍ଜୁରି ଆଣିବା, ରୁପା ଥାଳିରେ ଭାତ ଦେବା ଓ ମେଳାକୁ ବୁଲାଇ ନେବା ବିଷୟରେ କହିଲା।
(ଗ) କୁନା ବଣିକୁ କ’ଣ ଖାଇବାକୁ ଦେବ ବୋଲି କହିଲା?
ଉତ୍ତର – କୁନା ବଣିକୁ କଦଳୀ, ଛେନା, ସର ଓ ରୁପା ଥାଳିରେ ଭାତଖାଇବାକୁ ଦେବ ବୋଲି କହିଲା।
(ଘ) ବଣି କାହାକୁ ନିଜର ମିତ ବୋଲି କହିଲା?
ଉତ୍ତର – ବଣି ବଣକୁ ନିଜର ମିତ ବୋଲି କହିଲା।
୨. ଆସ ‘ବଣ ଓ ବଣି’ କବିତାର ଶେଷ ଦୁଇପଦ ଆବୃତ୍ତି କରିବା।
ଉତ୍ତର – ଲୋଡ଼ା ନାହିଁ ମୋ ସୁନା ପଞ୍ଜୁରି
ରୁପା ଥାଳିର ଭାତ,
ଗଛର ଡାଳ ସରଗ ମୋର
ବଣ ପରା ମୋ’ ମିତ।
୩. ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ପଦଟିକୁ ସଜାଡ଼ି ଲେଖିବା।
ଲୋଡ଼ା ନାହିଁ ମୋ ରୁପା ଥାଳିର ଭାତ ସୁନା ପଞ୍ଜୁରି
ବଣ ପରା ମୋ ମିତ ଗଛର ଡାଳ ସରଗ ମୋର।
ଉତ୍ତର – ଲୋଡ଼ା ନାହିଁ ମୋ ସୁନା ପଞ୍ଜୁରି, ରୁପା ଥାଳିର ଭାତ।
ଗଛର ଡାଳ ସରଗ ମୋର, ବଣ ପରା ମୋ’ ମିତ।
୪. ବଣି ପରି ଆଉ କେଉଁ କେଉଁ ଚଢ଼େଇ ଆମର ମିତ ହୋଇପାରିବେ ତା’ର ଏକ ତାଲିକା କର।
ଉତ୍ତର – କୋଇଲି
ମୟୂର
ପାରା
ଶୁଆ
ଶାରୀ
୫. ଯେପରି ବସିବସି ଯିବାକୁ ଆମେ– ବସିବସିକା କହୁ, ସେହିପରି କ’ଣ ହେବ ଲେଖ।
ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି ଯିବାକୁ – ଉଡ଼ିଉଡ଼ିକା
ଚାଲି ଚାଲି ଯିବାକୁ – ଚାଲିଚାଲିକା
ଦୌଡ଼ି ଦୌଡ଼ି ଯିବାକୁ – ଦୌଡ଼ିଦୌଡ଼ିକା
ଗାଇ ଗାଇ ଯିବାକୁ – ଗାଇଗାଇକା
ନାଚି ନାଚି ଯିବାକୁ – ନାଚିନାଚିକା
୬. କବିତାରେ ‘ଆଣିବେ ବାପା ମୋର’ କୁହାଗଲାବେଳେ, କଥାରେ ‘ମୋ’ ବାପା ଆଣିବେ’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
କବିତାରେ କଥାରେ କ’ଣ ହେବ?
ଦେଖିବୁ କେତେ ଯାତ – ଆମେ କେତେ ଯାତ ଦେଖିବା
ଘଷୁଛୁ ଥଣ୍ଟ ଡାଳେ – ମୁଁ ଥଣ୍ଟ ଡାଳରେ ଘଷୁଛି
ନିଇତି ହେବ ଦେଖା – ପ୍ରତିଦିନ ଦେଖା ହେବ
ପାଉଛି କେତେ ସୁଖ – ମୁଁ କେତେ ଆନନ୍ଦ ପାଉଛି
୭. ବଣ ଓ ବଣିର ଚିତ୍ରରେ ରଙ୍ଗ ଦିଅ।
ଉତ୍ତର – ଛାତ୍ରମାନେ ନିଜେ କରିବେ।
୮. ଆସ ପଦ୍ୟ ରୂପକୁ ଗଦ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା।
ଶରଧା – ଶ୍ରଦ୍ଧା
ନିଇତି – ନୀତି
ସରଗ – ସ୍ଵର୍ଗ
ପରାଣ – ପ୍ରାଣ
ଏମିତି ଆଉ କେତୋଟି ଶବ୍ଦ ଖୋଜି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗଦ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କର।
ମିତ – ମିତ୍ର
ପଞ୍ଜୁରି – ପିଞ୍ଜରା
ଯାତ – ଯାତ୍ରା
ବରଷା – ବର୍ଷା
୯. କୁନା ଓ ବଣି ଚଢ଼େଇର କଥାବାର୍ତ୍ତା ନିଜନିଜଭିତରେ ଅଭିନୟ କରି ବର୍ଣନା କର।
ଉତ୍ତର – କୁନା: (ଡାକି) ହେ ବଣି, କାହିଁକି ମହୁଲ ଡାଳରେ ଥଣ୍ଟ ଘଷୁଛ?
ବଣି: (ହସି) ମୁଁ ଫୁଲ ଗଣୁଛି, କୁନା। ତୁମେ ମୋ’ପାଖକୁ ମିଠା ଫଳ ଖାଇବାକୁ ଆସ।
କୁନା: (ଖୁସି) ବାପା ମୋର ସୁନା ପଞ୍ଜୁରି ଆଣିବେ, ମୋ’ ମା’ ତୁମକୁ କଦଳୀ ଦେବେ।
ବଣି: (ଗମ୍ଭୀର) କୁନା, ମୋର ମୁକ୍ତ ଜୀବନ ହିଁ ସୁଖ, ପଞ୍ଜୁରି ମୋ’ପାଇଁ ଦୁଃଖ।
୧୦. ଚିତ୍ରରେ ଯାହା ଦେଖୁଛ, ସେ କଥା ତିନୋଟି ଧାଡ଼ିରେ ଲେଖ।
ଉତ୍ତର – ଏହା ଏକ ରମଣୀୟ ପ୍ରଭାତ ବେଳା।
ବଣରେ ଏକ ବିରାଟ ଗଛଟିଏ ଅଛି।
ପକ୍ଷୀମାନେ ଆକାଶରେ ଉଡୁଛନ୍ତି।
୧୧. ଆମେ ବଣଠାରୁ କି ଉପକାର ପାଉ ଲେଖ।
ଉତ୍ତର – ବଣ ଆମକୁ ଅମ୍ଳଜାନ, ଫଳ, ଔଷଧ, ଛାୟା ଓ ବର୍ଷା ଦିଏ।
ଏହା ପରିବେଶ ଶୁଦ୍ଧ ରଖି ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟ ଦିଏ।
ବଣ ଆମକୁ କାଠ, ମହୁ, ଝୁଣା, ଲାଖ ଓ ଅନ୍ୟ ସାଧନ ଯୋଗାଇଥାଏ।